تیراژهایی که با «تردستی» افزایش می یابند/ مریم شهبازی

1394/4/30 ۰۱:۱۱

کتاب حال و روز چندان خوبی ندارد. این را همه می‌دانند. هم اهالی کتاب و نشر و هم آنانی که اهل مطالعه و کتابخوانی هستند، البته این شرایط نامطلوب، دستاورد یکی دو سال اخیر نیست و بخش عمده مشکلات آن از حدود 10 ‌سال پیش نشأت می‌گیرد. زمانی که کسب مجوز برای انتشار کتاب‌ مستلزم عبور از دالان‌های پر‌پیچ و خم و گاه بن‌بست ممیزی معاونت فرهنگی وقت در وزارت ارشاد بود. البته تمام ماجرا از بحث ممیزی ناشی نمی‌شد، چراکه افزایش ناگهانی قیمت ارز در حدود چهار‌سال قبل ضربه مهلکی بر پیکر نحیف نشر وارد آورد و آن را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرد. دو عامل ذکر شده و مواردی دیگر، طی گذر زمان باعث شد تا تیراژ کتاب‌ها با روند پرشتابی کاهش یابد. این مسأله تا جایی ادامه پیدا کرد که تیراژ آثار منتشر شده از سوی بسیاری از ناشران حتی به 500 نسخه و گاه کمتر از آن نیز رسید.

کتاب حال و روز چندان خوبی ندارد. این را همه می‌دانند. هم اهالی کتاب و نشر و هم آنانی که اهل مطالعه و کتابخوانی هستند، البته این شرایط نامطلوب، دستاورد یکی دو سال اخیر نیست و بخش عمده مشکلات آن از حدود 10 ‌سال پیش نشأت می‌گیرد. زمانی که کسب مجوز برای انتشار کتاب‌ مستلزم عبور از دالان‌های پر‌پیچ و خم و گاه بن‌بست ممیزی معاونت فرهنگی وقت در وزارت ارشاد بود. البته تمام ماجرا از بحث ممیزی ناشی نمی‌شد، چراکه افزایش ناگهانی قیمت ارز در حدود چهار‌سال قبل ضربه مهلکی بر پیکر نحیف نشر وارد آورد و آن را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرد. دو عامل ذکر شده و مواردی دیگر، طی گذر زمان باعث شد تا تیراژ کتاب‌ها با روند پرشتابی کاهش یابد. این مسأله تا جایی ادامه پیدا کرد که تیراژ آثار منتشر شده از سوی بسیاری از ناشران حتی به 500 نسخه و گاه کمتر از آن نیز رسید. البته پس از تشکیل دولت یازدهم با برنامه‌ریزی‌های مسئولان، بازار نشر به ثباتی نسبی دست یافت. با این حال بازار کتاب برای رسیدن به آرامشی ایده‌آل و قابل قبول به زمان و برنامه بسیار منظمی نیاز دارد و غفلت در رسیدن به این مهم تأثیرات جبران ناپذیری را بر صنعت نشر و کتاب خواهد گذاشت. از سوی دیگر و با وجود تمام فراز و فرودهایی که در این سال‌ها متوجه صنعت نشر شده، تعداد معدودی از کتاب‌ها با متوسط تیراژ پنج‌هزار نسخه یا بیشتر منتشر می‌شوند. کتاب‌هایی که از آنها با عنوان پرفروش یا پرمخاطب یاد می‌شود. اما نکته قابل تأمل در وضعیت و شرایط موجود، رکورد در تجدید‌چاپ آثار است که در بعضی از مواقع تعدد تجدید چاپ‌ها تعجب برانگیز است. به‌طوری که امروزه شاهدیم که برخی از کتاب‌های حتی معمولی برای بار یکصدوپنجاهمین بار و دویستمین نوبت تجدیدچاپ می‌شوند. اگر تیراژ متوسط هرکدام از این کتاب‌ها را پنج‌هزار نسخه درنظر بگیریم عدد نهایی تیراژ کتاب‌های پرمخاطب بسیار چشمگیر خواهد بود. البته بحث دیگری هم در‌خصوص تیراژ واقعی و غیرواقعی کتابها وجود دارد که در مقابل جمعیت کشور رقم قابل ملاحظه‌ای نیست و می‌توان به آن به‌مثابه زنگ خطری نگاه کرد که فرهنگ کشور را هدف قرار داده است. این مباحث محتوای گزارشی است که به آن پرداخته‌ایم:

 انتشار کتاب‌های جیبی تحولی در دهه چهل
‌آن‌طور که اهالی نشر و پیشکسوتان حوزه کتاب می‌گویند؛ دهه چهل علاوه بر اینکه به‌نوعی دوران درخشش و شکوفایی عرصه‌های مختلف ادبیات به‌شمار می‌آید در تاریخچه صنعت نشر کشورمان نیز روزگاری خوش محسوب می‌شود. محمود آموزگار، رئیس فعلی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران از فعالان عرصه نشر، در بررسی وضعیت تیراژ کتاب‌های منتشر شده در 6 دهه اخیر می‌گوید: «برای بررسی وضعیت تیراژ در دهه‌های اخیر بهتر است از دهه چهل شروع کنیم. در همین خصوص به یکی از اتفاق‌های مهم و تأثیر‌گذار ‌در حوزه نشر ‌این دهه اشاره می‌کنم. اوایل دهه مذکور سازمان کتاب‌های جیبی از سوی شادروان «همایون صنعتی‌زاده» راه‌اندازی شد و او از «مجید روشنگر» برای مدیریت آن دعوت کرد. روشنگر دست به انتشار کتاب‌های قطع جیبی زد. قطعی تازه در کتاب‌های منتشر شده در ایران که تیراژ برخی از آنها همچون «ابله» نوشته داستایوسکی، «زندگی من» نوشته چخوف به 10 هزار نسخه و حتی بالاتر هم رسید. البته اگر بنای مقایسه داشته باشیم آن سال‌ها متوسط قیمت کتاب‌ها 20 تا 30 ریال بود که در مقایسه با درآمد مردم رقم قابل‌قبولی بود.»
آن‌طور که آموزگار معتقد است علاوه بر انتشار کتاب‌ها در قطعی جدید و همچنین قیمت مناسب آنها، محتوای کتاب‌ها نیز با دقت بیشتری انتخاب می‌شدند. به عنوان نمونه در همان سال‌ها به سبب اهمیتی که صنعتی‌زاده در ارتباط با گزینش محتوایی آثار قائل بود؛ حدود یک‌هزار و 400 عنوان کتاب ترجمه‌ای و تألیفی را آماده انتشار کرده بود تا ناچار به انتشار کتابی کم‌ارزش نشود. نکته‌ای که امروزه به‌دلیل رشد کمی ناشران و ورود افرادی که تجربه‌ای در این حرفه ندارند گاه مورد غفلت قرار می‌گیرد.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در ادامه با اشاره به «انتخاب عنوان خوب»، «قیمت مناسب» و «قطع کتاب» به عنوان سه عامل اثرگذار در افزایش تیراژ کتاب‌ها در دهه یادشده می‌گوید: «علاوه بر کتاب‌های این سازمان که اغلب با تیراژ 10 هزار نسخه یا حتی بیشتر منتشر می‌شدند؛ کتاب‌های قطع عادی و منتشر شده از سوی مؤسسات نشر دیگر نیز حداقل در تیراژ متوسط سه الی چهار هزار نسخه منتشر می‌شدند. این مسأله ادامه داشت تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی که علاوه بر فضای حاکم بر اجتماع شرایط نشر نیز تحت‌تأثیر آن قرار گرفت. بعد از سال 57 حوزه‌های مختلف علوم گسترش قابل‌توجهی پیدا کردند و از همین‌رو به تعداد عنوان‌های آثار منتشر شده نیز به اندازه قابل‌توجهی افزوده شد.»
بهترین مصداق در ارتباط با گفته‌های رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انتشار سالانه بیش از 70‌هزار عنوان کتاب در کشورمان است. اگر کتاب‌های تجدید‌چاپ شده و کتاب‌های درسی و دانشگاهی را از میان این کتاب‌ها کنار بگذاریم در حوزه کتاب‌های عمومی حدود 15 تا 20‌هزار عنوان خواهیم داشت که از بعد کمیت، قابل ملاحظه خواهد بود.
آموزگار یکی از دلایل عمده کاهش تیراژ کتاب‌ها طی دهه‌های اخیر را افزایش عنوان‌ها می‌داند و می‌افزاید: «این که گمان کنیم کاهش تیراژ‌ به‌سبب افزایش عناوین نوعی پسرفت برای نشر ما به‌شمار می‌آید، اشتباه است. اگر به آثار منتشر شده در قبل از انقلاب توجه کنید، می‌بینید که تمایل به انتشار آثار تخصصی کمتر از امروز بود. در دهه چهل مخاطب حرفه‌ای کتاب، اغلب از تمام حوزه‌ها کتاب می‌خواند اما هم‌اکنون علاوه بر اینکه نشر تخصصی‌تر شده حتی مخاطبان نیز با نگاه تخصصی‌تری سراغ کتاب‌ها می‌روند. اغلب مردم ترجیح می‌دهند کتاب‌هایی  را که به‌حوزه کاری یا تحصیلی آنان ارتباط دارد مطالعه کنند.» این تنها نظر آموزگار نیست؛ تعدادی دیگر از اهالی کتاب و حتی پژوهشگران مسائل اجتماعی نیز معتقدند که با توجه به کاهش تیراژ کتاب در دهه‌های اخیر نمی‌توان به این نتیجه رسید که تعداد کتابخوانان ما کم شده است. البته از این عقیده نباید این‌گونه استنباط کرد که سرانه مطالعه در وضعیت مطلوبی است چراکه نشر در یک‌دهه اخیر گرفتار چنان شرایطی بحرانی شده که کاهش تیراژ در کنار سایر عوامل منجر به دور شدن مردم از کتاب و کتابخوانی شده است.
 اقدامی مخرب در صنعت نشر
از بحث تخصصی شدن حوزه تألیف کتاب که بگذریم انتشار کتاب‌های چاپ افست یا به عبارتی کتاب‌های زیرزمینی هم تبدیل به یکی از عوامل اثر‌گذار در کاهش تیراژ کتاب‌ها شده‌اند. اگر پای درددل اهالی نشر بنشینید اغلب آنان از این اتفاق به عنوان حرکتی مخرب در صنعت نشر یاد می‌کنند. شاید گمان کنید منظور از کتاب‌های زیرزمینی کتاب‌های فاقد مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. البته بخشی از حدس شما درست است اما مسأله اینجاست که این شبه ناشران زیرزمینی این روزها تنها به انتشار کتاب‌های فاقد مجوز اکتفا نکرده‌اند بلکه تا کتابی از سوی ناشری منتشر شده و با استقبال روبه‌رو شود اقدام به انتشار آن می‌کنند. اغلب این کتاب‌ها به دلیل چاپ بی‌کیفیت، با قیمت پایین‌تری از سوی دستفروشان به‌فروش می‌رسند و آسیبی جدی را متوجه ناشران حرفه‌ای می‌کنند.
آموزگار، مدیرمسئول انتشارات «کتاب آمه» در ادامه تصریح می‌کند: «اینکه می‌بینید تیراژ کتاب‌ها امروز حتی به دویست نسخه هم رسیده به مجموعه‌ای از عوامل برمی‌گردد. با وجود این معتقدم که بعد از انقلاب فضا برای تحقیقات علمی باز شد و به‌واسطه آن شاهد ارائه آثار مختلفی شده‌ایم که در عرصه جهانی قابل عرضه هستند. البته از صحبت‌های من نباید این‌گونه استنباط کرد که صنعت نشر حال و روز خوبی دارد! اتفاقاً معتقدم که عرصه نشر وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد و برای مشکلات آن باید چاره‌ای اندیشید که نخستین گام جدی در این زمینه، بررسی تخصصی مشکلات فعلی نشر است.
 تیراژهای واقعی، تیراژهای دروغین
همانطور که اشاره شد، یکی دیگر از معضلاتی که این سالها صنعت نشر با آن دست به گریبان است، مسأله تیراژ یا همان شمارگان کتاب است. عددی که در شناسنامه هر‌کتابی قید می‌شود و نشان دهنده تعداد آن کتاب است. حال این نشانگر با اما و اگرهایی روبه‌رو شده و درستی و نادرستی آن عدد با انتشار تعداد واقعی کتاب مسأله‌ای است که مخاطب را با چالشی جدید روبه‌رو کرده است. اگرچه تقلب در این مسأله امری است بدیهی اما باید بررسی کرد که چه مواردی باعث شده تا عدد تیراژ غیرواقعی شود. آرش بهشتی، مدیر مسئول انتشارات «روزنه» در این باره می‌گوید: ‌«شاید برای برخی از مخاطبان کتاب‌ها جالب باشد بدانند چطور می‌شود که یک کتاب با تیراژ چند‌هزار نسخه‌ای منتشر می‌شود و کتابی دیگر با تیراژ زیر پانصد نسخه به بازار کتاب می‌آید. برای تصمیم‌گیری در ارتباط با تیراژ هر‌کتاب عوامل مختلفی دخیل است که شهرت نویسنده و مترجم از جمله مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌آید. به عنوان نمونه در همین شرایط فعلی صنعت نشر هم کتاب‌هایی که از ویژگی مذکور برخوردار باشند به تجدیدچاپ‌های بعدی می‌رسند. از سوی دیگر گاهی هم ارتباط یک کتاب با موضوعات روز از جمله مسائل سیاسی و اجتماعی منجر به استقبال از آن می‌شود و در نتیجه‌ کتاب با تیراژ بالاتری تجدیدچاپ می‌شود.»
یکی دیگر از عواملی که در افزایش تیراژ و تجدیدچاپ‌های بعدی یک اثر تأثیر بسیاری دارد انتشار معرفی و نقد‌هایی است که در رسانه‌ها منتشر می‌شود. گاهی اوقات این معرفی همچون موجی در برخی از رسانه‌ها به پا شده و منجر به توجه مخاطبان به اثری مشخص می‌شود. اگر این موج راه‌افتاده طبق روال عادی باشد مشکلی نیست اما اگر بر‌اساس استفاده صاحب اثر یا ناشر آن از برخی از ارتباطات رسانه‌ای باشد معضلی در عرصه نشر به‌شمار می‌رود. اینکه می‌گوییم معضل، از این جهت است که برخی از کتاب‌ها با استفاده از رابطه‌ای که دیگر اهالی قلم از آن محروم هستند فرصت قابل‌توجهی برای مطرح‌شدن پیدا می‌کنند.
 امکانی که ناشران خصوصی کمتر از سازمانی‌ها از آن برخوردارند
مدیر مسئول انتشارات روزنه با اشاره به شرایط نابرابری که ناشران برخی مؤسسات و نهادها از آن برخوردار هستند تصریح می‌کند: «انتشار کتاب در تیراژ بالا و تجدید‌چاپ‌های پی‌در‌پی امکانی به‌شمار می‌آید که ناشران خصوصی کمتر از آن برخوردار هستند. مؤسسات نشر سازمانی به‌علت برخورداری از امکانات مادی قابل‌توجه، قادر هستند تا هر‌کتابی را در تیراژ بالا منتشر کنند. مدتی در یکی از مؤسسات نشر سازمانی که ترجیح می‌دهم نام آن را نگویم مشغول فعالیت بودم و از نزدیک دیدم که برخی از مدیران تنها برای گزارش کار خود به مدیران بالا دستی‌شان کتابی را به چاپ‌های بی‌شمار می‌رساندند! کتاب‌هایی که تنها هدف از تیراژ بالا و تجدید‌چاپ آنها پر شدن رزومه برخی به‌شمار می‌آمد. از سویی ناشران سازمانی قادر به ارائه کتاب با قیمتی پایین‌تر از هزینه تمام‌شده، برای آن هستند!»
همان‌گونه که بهشتی هم اشاره کرد وقتی ناشری کتاب‌های منتشر شده خود را با قیمت پایین‌تری ارائه کند در واقع به رقابت با ناشران دیگر پرداخته است. این رقابت در شرایط فعلی که وضعیت اقتصادی مردم به‌دلیل مشکلاتی که در دهه اخیر با آن روبه‌رو شده‌ایم نامطلوب شده از اهمیت بسیاری برخوردار است. البته این کاهش قیمت گاهی هم اثری روی مخاطب نگذاشته و کتاب به فروش آنچنانی دست پیدا نمی‌کند اما به‌هر‌حال نمی‌توان منکر تأثیر آن در پرفروش شدن برخی کتاب‌ها شد.
بهشتی با اشاره به یکی دیگر از عواملی که برگ برنده‌ای برای ناشران سازمانی به‌شمار می‌آید ادامه می‌دهد‌: «ناشرانی همچون من که با اتکا به سرمایه شخصی خود در عرصه کتاب فعالیت می‌کنیم امکان استفاده از قدرت رسانه ملی در تبلیغ آثار خود را نداریم! این در شرایطی است که برخی از ناشران که از حمایت‌های مالی آنچنانی برخوردار هستند حتی قادر به تبلیغ آثار مورد‌نظر خود از دریچه تلویزیون هستند و هزینه این‌کار هم برایشان مبلغ باارزش و بزرگی به‌حساب نمی‌آید. پیش‌خرید برخی کتاب‌ها از سوی سازمان‌ها در تیراژ بالا و اهدای کتاب‌های سازمانی به کتابخانه‌ها و حتی ارائه رایگان آنها به شکل هدایا در برنامه‌های مختلف یکی دیگر از ابزارهایی است که تنها درصد کمی از ناشران در اختیار دارند. استفاده از این امکان در نهایت برای برخی این تصور را ایجاد می‌کند که فلان کتاب پرفروش، با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده است.»
اگر سری به خیابان انقلاب و کتابفروشی‌های سطح شهر بزنید و به علاقه‌مندانی که به جست‌وجو میان قفسه‌های کتاب می‌پردازند توجه کنید متوجه نکات جالبی خواهید شد. به‌عنوان نمونه برای برخی از مخاطبان میزان تجدید‌چاپ و حتی تیراژ کتاب‌ها به عنوان یکی از عوامل اثرگذار‌ در انتخاب‌شان خواهد‌ بود. بنابراین می‌توان این‌گونه گفت که درج ـ مثلاً چاپ پنجاهم ـ روی جلد یک کتاب در چشم مخاطبان بیانگر میزان استقبال مردم از آثار مذکور بوده و بار روانی ایجاد شده در نتیجه آن گاه برگ برنده‌ای در فروش کتاب‌ها می‌شود.
 کاهش تیراژ به‌دنبال افزایش قیمت ارز
نادر قدیانی، رئیس فعلی هیأت مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، افزایش سه‌برابری قیمت دلار در چهار، پنج‌ سال اخیر را یکی از دلایل افت تیراژ کتاب‌ها می‌داند و می‌گوید: «افزایش قیمت ارز به همه بخش‌های زندگی مردم لطمه وارد کرد اما یکی از بخش‌هایی که بیشترین آسیب متوجه آن شد همین بخش کتاب است. جالب اینجاست که با افزایش قیمت مذکور بهای همه کالاهای مصرفی بالا رفت اما کتاب تقریباً در همان شرایط باقی ماند. با توجه به این مسأله ناشران حرفه‌ای برای بقای خود تیراژ کتاب‌ها را به اندازه‌ای‌ کاهش دادند که از فروش آن طی یک‌سال مطمئن شوند. این در شرایطی بود که تا قبل از این افزایش قیمت‌ها، اگر ناشری کتاب‌های خود را در دو تا سه‌سال هم به‌فروش می‌رساند با مشکلی روبه‌رو نمی‌شد. به موجب بالا رفتن تورم، توان اقتصادی مردم هم کاهش پیدا کرد که در نتیجه آن کتاب بیش از گذشته از سبد کالای خانوارهای ایرانی فاصله گرفت.»
مدیر مسئول انتشارات قدیانی با اشاره به اینکه افزایش نویسندگان و مترجمان جوان فعال در حوزه کتاب در دهه‌های اخیر منجر به انتشار تعداد عنوان‌های بیشتری شده می‌گوید: «افزایش عنوان‌ کتاب‌های منتشر شده منجر به محدود شدن ویترین کتاب‌ها می‌شود. از سویی دیگر این افزایش به کاهش تعداد خوانندگان کتاب‌ها نیز می‌انجامد. به نسبت 10 سال قبل اگر بخواهیم مقایسه‌ای داشته باشیم تعداد عنوان کتاب‌ها دو برابر شده است. زمانی که عنوان‌ها دو برابر می‌شود کتابفروشی‌ها دیگر هر‌کتابی را پشت ویترین خود نمی‌گذارند و این ‌همان محدودیتی است که گفتیم. در چنین شرایطی اگر از چند کتاب دفاع مقدس که پرفروش و پر‌تیراژ شده‌اند بگذریم متوسط تیراژ کتاب در روزگار امروز به حدود دو هزار نسخه رسیده است.»آن‌طور که آمار و ارقام منتشر شده از سوی مؤسسه خانه کتاب نشان می‌دهد در یک دهه اخیر کتاب‌های کمک آموزشی و درسی، کتاب‌های کودک و نوجوان، کتاب‌های ادبیات داستانی و برخی از کتاب‌های حوزه عمومی همچون روانشناسی و تاریخ با تیراژ بالاتری در مقایسه با سایر موضوعات منتشر شده‌اند. همانگونه که اشاره شد افزایش سه برابری قیمت ارز در چند‌سال گذشته صنعت نشر را تا اندازه بسیاری تحت‌تأثیر قرار داده به‌گونه‌ای که قیمت کاغذ در زمان بسیار‌کمی از ‌بندی بیست‌وسه هزار‌تومان در سال 90-91 به ‌بندی یکصد هزار‌تومان رسید! البته هم‌اکنون کاغذ با قیمت تقریبی ‌بندی 78 هزار تومان به‌فروش می‌‌رسد و بازار طی یکی، دو‌سال اخیر به ثباتی نسبی رسیده است.
 تیراژ غیرواقعی در جهت تضییع حق مؤلف
یکی از مباحثی که در ارتباط با بحث تیراژ کتاب‌ها مطرح می‌شود گلایه ناشران و اهالی کتاب از برخی از ناشرانی است که تیراژ درج شده در شناسنامه برخی از کتاب‌های خود را بالاتر از تیراژ واقعی آن می‌زنند. قدیانی در این رابطه تصریح می‌کند: «نبود نظارت در بسیاری از شغل‌ها وجود دارد و تنها به کار نشر محدود نمی‌شود. متأسفانه برخی از ناشران غیر‌حرفه‌ای که به عقیده من تعداد آنها زیاد هم نیست، دست به‌چنین کارهایی می‌زنند. برخی تیراژ را بالاتر از واقعیت آن می‌زنند تا برای مخاطب این تصور را ایجاد کنند که این کتاب آنقدر مخاطب دارد که در این تیراژ آن را منتشر می‌کنیم. از سوی دیگر برخی از ناشران نیز اقدام به درج تیراژی بسیار کمتر از تیراژ واقعی کتاب می‌کنند تا ‌حق مؤلف و مترجم اثر را کمتر از آنچه که باید پرداخت کنند. ‌در این رابطه نظارتی صورت نمی‌گیرد. نظارت در اختیار چاپخانه‌دار است که اگر وی با ناشر تبانی کند دیگر کسی از حقیقت با‌خبر نمی‌شود. چاپخانه‌ها نیز از سوی وزارت ارشاد کنترل می‌شوند اما این کنترل قادر به مشخص کردن تبانی‌های مذکور نیست و به‌ناچار باید مبنا را بر صداقت ناشر و چاپخانه‌دار گذاشت.»برخلاف برخی گفته‌ها تنها آثار ناشران سازمانی نیست که به تجدیدچاپ‌های قابل‌توجهی می‌رسد. این اتفاق گاه در نشر خصوصی هم رخ می‌دهد. امیر حسین‌زادگان، مدیر‌مسئول نشر ققنوس در این رابطه می‌گوید: «قبول دارم که ناشران سازمانی از شانس بسیاری برای انتشار کتاب‌های خود در تیراژ‌های بالا و تجدید‌چاپ‌های متعدد برخوردارند، اما ناشران خصوصی هم گاه بدون بهره گرفتن از هیچ امکانات خاصی کتاب‌های‌شان با اقبال بیشتری روبه‌رو می‌شود. به‌عنوان نمونه آثار بسیاری از ناشران خصوصی نیز گاه بیش از پنجاه بار تجدید‌چاپ شده و تیراژ برخی از آنها حتی به پنج‌هزار نسخه هم می‌رسد. با وجود این در شرایط فعلی خیلی از کتاب‌های بخش خصوصی در تیراژ متوسط هفتصد تا هزار‌نسخه وارد بازار کتاب می‌شوند.»
در شرایطی که تیراژ کتاب‌ها چندان مورد‌قبول نیست برخی معتقدند که تعدادی از ناشران خصوصی با استفاده از لابی‌های آنچنانی قرارداد فروش کتاب‌های خود را پیش از انتشار آنها به امضا می‌رسانند. با وجود این حسین‌زادگان معتقد است که ناشران خصوصی بندرت از چنین شرایطی برخوردار می‌شوند و می‌افزاید: «با وجود تمام این مباحث آثار ناشران خصوصی نیز گاه با استقبال بسیاری از سوی مخاطبان روبه‌رو می‌شوند. به عنوان نمونه کتاب  «دالان بهشت» بدون برخورداری از هیچ حمایت یا لابی‌ به چاپ چهل‌و‌هشتم هم رسید و هر‌بار هم تیراژ آن حداقل پنج‌هزار نسخه بود. این در شرایطی است که ما هیچ لابی‌ای نکردیم! کتاب‌های؛ «جزء از کل» و «بیشعوری» هم از جمله کتاب‌های پرفروش هستند.»
حتی ناشران خصوصی هم معتقدند نه تنها در میان ناشران سازمانی بلکه در میان ناشران خصوصی هم کتاب‌هایی به تجدیدچاپ‌های بی‌شمار رسیده و موفق به اخذ عنوان پرفروش شده‌اند. با وجود این نمی‌توان منکر این مسأله شد که ناشران وابسته به سازمان‌ها از امکانات و بودجه‌ای برخوردار هستند که آنان را متمایز از ناشران خصوصی می‌سازد.  
همان‌گونه که اشاره شد؛ برخی از ناشران در شناسنامه کتاب اقدام به درج تیراژی بالاتر از واقعیت می‌کنند. شاید هدف این ناشران آن باشد که از این طریق توجه مخاطبان را به کتاب مذکور بیشتر جلب کنند. حسین‌زادگان در ارتباط با این ناشران می‌گوید: «طی سال‌هایی که به‌صورت حرفه‌ای در حوزه نشر مشغول فعالیت هستم چندان با چنین مواردی روبه‌رو نشده‌ام. با وجود این تعدادی از ناشران چنین کارهایی می‌کنند که به عقیده من برای فعالان عرصه نشر بسیار سبک است. جالب اینجاست که مشابه این اقدام در میان ناشران خارجی دیده نمی‌شود البته تعداد ناشران داخلی که دست به این اقدام می‌زنند نیز کم است. این مورد در گذشته و زمانی که به ناشران سهمیه کاغذ تعلق می‌گرفت بیشتر بود. آنان تیراژ کتاب را بیشتر از واقعیت می‌زدند تا سهمیه بیشتری دریافت کنند. متأسفانه قانونی برای نظارت بر این موضوع وجود ندارد.»
با تمام این حرف و حدیث‌ها اگر فرض را بر این بگذاریم که تمام ناشران اعم از خصوصی و سازمانی از شرایط یکسانی برخوردار باشند شاید بد نباشد که اشاره‌ای به مواردی داشته باشیم که منجر به پرفروش شدن کتاب‌ها می‌شود. میزان شهرت ناشر کتاب، نویسنده، مترجم و حتی عنوانی که برای کتاب انتخاب می‌شود و همچنین موضوع آن تأثیر بسیاری در میزان استقبال مخاطبان از آثار منتشر شده دارد.
مدیر مسئول انتشارات ققنوس که یکی از توزیع‌کنندگان بزرگ کتاب در سطح کشور نیز به‌شمار می‌آید در این زمینه تصریح می‌کند: «خیلی از اوقات هم ممکن است مردم کتابی را به اعتبار نام و شهرت ناشر آن بخرند. البته نباید فراموش کرد که در سال‌های اخیر که وضعیت اقتصادی مردم با مشکلاتی روبه‌رو شده قیمت کتاب‌های منتشر شده نیز تأثیر قابل‌توجهی در ‌توجه مردم به آنان دارد. طرح جلد و کیفیت فیزیکی کتاب نیز از جمله دیگر عوامل اثر‌گذار در این مسأله هستند. البته نباید فراموش کرد که در استقبال از یک کتاب و تجدید‌چاپ‌های مکرر آن مجموعه‌ای از عوامل دخیل هستند که به بخشی از آنها اشاره شد.»
با وجود تمام این حرف‌ها نباید فراموش کرد که حتی اگر کتابی بواسطه برخی از حمایت‌ها چه در بحث تبلیغات و معرفی آن و چه در بحث خرید آن موفق به کسب عنوان پرفروش شود نمی‌توان آن را در ردیف کتاب‌های پرمخاطب یا به‌عبارتی پرفروش‌ها قرار داد. عنوان پر‌فروش زمانی به کتابی تعلق پیدا می‌کند که آن کتاب از سوی مردم با استقبال روبه‌رو شود. در غیر این‌صورت ممکن است بسیاری از کتاب‌هایی که از سوی برخی سازمان‌ها خریداری شده و در قالب هدیه به کارکنان آنها یا در برنامه‌ها به میهمانان اهدا می شوند هیچ‌گاه خوانده نشوند! بنابراین همان‌گونه که اهالی کتاب و کارشناسان فرهنگی تأکید دارند بهترین راه برای سنجش میزان استقبال از کتاب‌ها خرید آنها از سوی مردم و از دریچه کتابفروشی‌ها است.


ایران